Mistrz i uczeń: reminiscencje sztuki dawnej na aukcyjnych obrazach

Aleksandra Koper, 20 listopada 2023

Sztuka dawna od stanowi źródło niekończącej się inspiracji dla współczesnych artystów, którzy starają się przekształcić historyczne motywy i techniki w sposób odpowiadający obecnym potrzebom wizualnym oraz nowej, postmodernistycznej wrażliwości. Wędrówka motywów nie jest przecież zjawiskiem ostatnich lat – wybitny historyk sztuki Aby Warburg podjął tytaniczny wysiłek prześledzenia jej od starożytności po czasy mu współczesne, dowodząc, że artyści i odbiorcy czasem nie zdawali sobie sprawy, skąd pochodzą i co początkowo oznaczały znaki, symbole i postacie widoczne w twórczości najnowszej. Pamięć kolektywna przechowuje i wykorzystuje dziedzictwo kultury wizualnej zgodnie z aktualnymi potrzebami, mniej lub bardziej świadomie. Wiedząc, jak ważna jest tradycja twórcza, w Art in House poprosiliśmy naszych artystów o stworzenie prac w różnorodny sposób nawiązujących do dzieł mistrzów minionych epok. Podpowiadamy, jak odczytywać niektóre z nich:

 

Grażyna Krzemińska – Alida

Artystka, która niejednokrotnie inspirowała się swoim ulubionym Bractwem Prerafaelitów, tym razem zaskoczyła nas kompozycją jakby wprost wyciągniętą z XVI-wiecznego malarstwa flamandzkiego i niemieckiego. Portret przedstawia damę ubraną i uczesaną wedle mody późnego renesansu, znaną z wizerunków elżbietańskich; na uwagę zasługują misternie namalowane koronki tworzące kryzę wokół szyi. Łaciński napis na prawo od postaci jest oczywistą aluzją do dawnych tekstów umieszczanych na obrazach w celu przedstawienia portretowanego odbiorcy. Za oknem rozpościera się widok na miasto, które mogłoby być Brugią lub Antwerpią. Na pierwszy rzut oka obraz Krzemińskiej to wzorcowy wizerunek pięknej Flamandki z dawnych wieków – współczesność obrazu ujawnia się zaś w zabawnych szczegółach, którym jest smartfon w ręce rudowłosej oraz prawdziwe znaczenie łacińskich słów, będących wiadomością do ukochanego („Czekam na Twoją wiadomość, kocham Cię, Alida, 2023”). Trudno przypuszczać, aby współczesne nastolatki tak bardzo różniły od swych rówieśnic sprzed 500 lat…

Obraz: Grażyna Krzemińska, Alida, 2023, technika własna, akryl, olej, płótno, 80 cm x 80 cm

Inspiracje: sztuka flamandzka, renesans, XVI/XVII wiek, Frans Pourbus, Rubens, Anton van Dyck

Krystyna Ruminkiewicz – Dialog z Modiglianim

Amedeo Modigliani był twórcą pionierskim pod względem rozwiązań artystycznych, należącym do absolutnej czołówki europejskiej awangardy początku XX wieku. Choć jego życie zostało wcześnie przerwane w wieku 36 lat na skutek gruźlicy, artysta pozostawił po sobie ponad 400 obrazów, niezliczone rysunki oraz kilkanaście rzeźb. Zdążył też wypracować charakterystyczny, odważny styl – manierystycznie wydłużone proporcje portretowanych oraz ich puste oczy, linearyzm, redukcja formy i koloru; Modigliani polegał przy tym na tradycji dawnego malarstwa, zwłaszcza renesansowego i barokowego, którym wyrażał żywe zainteresowanie. To spiętrzenie różnych tradycji wykorzystała w swoim obrazie Krystyna Ruminkiewicz, tworząc dwuosobowy portret, który mógłby wyjść pod wspólnym pędzlem Modiglianiego i Picassa. Artystka porusza się po świecie mistrzów z niebywałą swobodą, nawiązując do wybranych nurtów historii sztuki, a jednocześnie zachowując własny styl – jak zwykle „mruga” do widza oczkiem, które jest stałym elementem każdego jej dzieła. Czy potraficie je znaleźć?

Obraz: Krystyna Ruminkiewicz, Dialog z Modiglianim, 2023, Olej, Płótno, 60 cm x 70 cm

Inspiracje: awangarda, ekspresjonizm, Amadeo Modigliani, Picasso, manieryzm, linearyzm, kubizm

Joanna Buszko –  Coma Cafe

Patrząc na aukcyjny obraz Joanny Buszko, w głowie od razu wybrzmiewa nam słynny utwór Suzanne Vegi – „Siedzę sobie rankiem w barze na rogu, czekam przy ladzie aż facet naleje mi kawę, a on napełnia tylko pół filiżanki; nim zacznę się awanturować, on spojrzy przez okno, na tego, kto właśnie wchodzi”. Kolejnym oczywistym skojarzeniem, nie tylko ze względu na wnętrze typowej knajpy śniadaniowej w USA, ale również sposób jej przedstawienia, jest dwudziestowieczny amerykański realizm na czele z twórczością Edwarda Hoppera. Jest minimalistycznie mimo szczegółów, monochromatycznie mimo wielu barw, statycznie mimo pary wirującej nad kawą, odświętnie mimo banalności codziennej sceny, fotograficznie mimo malarskości. Być może to właśnie dlatego American realism zrobił tak wielką karierę w pop kulturze – bliska nam proza życia podana została w sposób nieco oniryczny, niesamowity, a przecież nie dzieje się w tych kompozycjach nic szczególnego. Czy nie na tym polega właśnie ludzka wyobraźnia – patrzeć na kubek kawy i dostrzegać coś więcej, niż tylko naczynie?

Obraz: Joanna Buszko, Coma Cafe, olej, płótno, 60 x 60 cm

Inspiracje: amerykański realizm, Edward Hopper, figuracja, pop art, John Sloan

Andrzej Boj-Wojtowicz – Siostry

Dlaczego ludzie na XIX-wiecznych fotografiach nie uśmiechali się? Czy przed obiektywem aparatu nie wypadało być roześmianym? Czy długi czas naświetlania uniemożliwiał utrzymywanie mięśni twarzy w takim grymasie? A może wtedy należało być po prostu poważnym na co dzień, zgodnie z żałobnym trendem lansowanym przez Królową Wiktorię po śmierci jej ukochanego męża, Alberta? Odpowiedź można zawrzeć w pytaniu: dlaczego ludzie mieliby się uśmiechać na widok fotografa? Współczesna kultura każe nam być szczęśliwymi na zdjęciach, zmusza do nieustannego wykrzywiania ust w kształt podkowy – hasło „uśmiech!” jest przecież nieodzownym elementem każdej grupowej fotografii. W przypadku naszych przodków, zauważalna „sztywność” i „oficjalność” portretowanych jest po prostu pozą neutralną, niewymuszoną – ani poważną, ani wesołą; oglądając z kolei zdjęcia spoza atelier, robione w sytuacjach dynamicznych i codziennych, da się zauważyć cały wachlarz emocji odpowiadających danej chwili. Kompozycja Andrzeja Boja-Wojtowicza nawiązuje właśnie do wiktoriańskiego i przedwojennego stylu fotografii portretowej, która ze względu na barwę dagerotypu i pozę modelek może wydawać się mroczna; w istocie jest sentymentalnym, rodzinnym portretem o ogromnym ładunku emocjonalnym.

Obraz: Andrzej Boj-Wojtowicz, Siostry, olej, deska, 143 x 114 cm

Inspiracje: fotografia, epoka wiktoriańska, I wojna światowa, Belle Époque, sacrum, sentymentalizm, portret rodzinny 

Katarzyna Rekiel – Orient

Barwne tkaniny, eunuchowie, targi niewolników, hurysy leniwie zajadające się daktylami – nurt orientalistyczny w malarstwie europejskim zrobił wielką karierę w środowiskach Akademii Malarstwa i Rzeźby różnych państw. Obrazy prezentowane na salonach sztuki zachwycały publiczność tej części globu, gdzie wiedzę o koloniach i krajach Bliskiego i Dalekiego Wschodu czerpano z książek, grafik, towarów kolonialnych i własnych wyobrażeń. Szczególnie świat islamski wydawał się tajemniczy i niezgłębiony: uroda kobiet zamkniętych w serajach rozpalała wyobraźnię męskiej widowni – piękność ich była bierna, dostępna i uległa. Dziś perspektywa postkolonialna i feministyczna zwraca uwagę na aspekt dominacji i wyzysku, przebijający przez kulturę wizualną dawnego malarstwa europejskiego. Do nurtu orientalistycznego zdecydowała się nawiązać Katarzyna Rekiel, mistrzyni aktów kobiecych tworzonych w technice pasteli: dwie odaliski na tle zachwycającej wzorzystej draperii nalewają wodę do pięknie wytłaczanego srebrnego naczynia. Nie myślcie jednak, że bezwiednie poddają się spojrzeniu widza: przypominają bardziej kapłanki odprawiające rytuał w przestrzeni niedostępnej dla zwykłych śmiertelników. Zajęte są wyłącznie wspomnianą czynnością; ponadto ich nagość wynika ze swobody przebywania ze sobą, a póz w żadnym wypadku nie można uznać za wyzywających. Ich kobiecość jest kobiecością autonomiczną – czy nie czujecie się intruzami w ich świecie?

Obraz: Katarzyna Rekiel, Orient, pastel, karton, 50 x 60 cm

Inspiracje: orientalizm, XIX wiek, akademizm, odaliski, Eugène Delacroix, Auguste Dominique Ingres

 

Jeszcze więcej obrazów nawiązujących do klasyki malarstwa znajdziecie w katalogu I Aukcji Śladem Dawnych Mistrzów, która odbędzie się już 24 listopada w Art in House. Cały katalog dostępny jest TUTAJ.

 

Zapraszamy!

I Aukcja Śladem Dawnych Mistrzów
24 listopada 2023, 19:30 (piątek)
Art in House
Aleje Jerozolimskie 107, Warszawa