Obrazy Marka Oberländera i Jana Lebensteina we Wrocławiu

Luiza Poreda, 1 października 2020

Rozpacz, samotność i degradacja człowieka – w twórczości Marka Oberländera i Jana Lebensteina zobaczyć można postacie człekopodobne, hybrydy, mutanty, istoty z głowami modliszek. Wystawę obrazów malowanych dwóch artystów dotkliwie doświadczonych w czasie II wojny światowej można oglądać w Muzeum Narodowym we Wrocławiu do 3 stycznia 2021 roku.

 

W tej galerii sztuki w MN we Wrocławiu zobaczyć można ponad sto obrazów malowanych dwóch artystów, które pochodzą z bogatej kolekcji wrocławskiej instytucji kultury. Większość z nich to niepokazywane od ponad czterech dekad dzieła Marka Oberländera, jak również prace Jana Lebensteina. Obaj artyści, jak wielu z tej epoki, byli dotkliwie doświadczeni przez wojnę. Wiązało się to z konfrontacją z wieloma trudnymi emocjami: rozpaczą, samotnością, bólem egzystencjalnym, poczuciem degradacji pojęcia istoty człowieczeństwa. Podobnie, jak wielu innych przedstawicieli tzw. nowej figuracji (wśród nich można wymienić m.in. Szapocznikow, Abakanowicz, Moore’a, Wróblewskiego czy Kantora), ci dwa malarze zastąpili formę ludzką swoistym znakiem, symbolem, czy totemem, ukazując zdeformowaną postać ludzką-nieludzką, która przedstawiała moralną i fizyczną nędzę ludzkiej egzystencji.

 

 

O artystach:

Marek Oberländer żył w latach 1922-1978. Urodził się w miasteczku Szczerzec na terenie dzisiejszej Ukrainy. Mieszkańcy tego miasteczka stanowili wielonarodowościowy tygiel, bardzo typowy dla polskich Kresów Wschodnich. Wspólnie mieszkali tu Ukraińcy, Polacy, Niemcy oraz przeważający liczebnie Żydzi. Marek Oberländer jako 11-letni chłopiec stracił ojca, a w czasie wojny resztę rodziny, która została wywieziona do obozu śmierci w Bełżcu. Oberländer został wcielony przymusowo do Armii Czerwonej, po poważnej kontuzji wycofany na tyły, następnie oskarżony o dezercję. W wyniku tego oskarżenia został zesłany na katorgę w kopalni w zmilitaryzowanych batalionach pracy w Omsku za Uralem. Tam żył do 1946 roku, a praca w kopalni zrujnowała mu zdrowie. Decyzja o zostaniu malarzem była w przypadku Oberländera próbą ocalenia samego siebie.

Jan Lebenstein żył w latach 1930–1999. Był obdarzony wielką wrażliwością i już w dzieciństwie wyłączał się ze świata zewnętrznego. Jego stan wyobcowania tylko się pogłębił po utracie ojca, wywiezionego w 1944 r. przez Niemców w niewiadomym kierunku oraz po tragicznej śmierci starszego brata z rąk bezpieki w 1946 roku. Malarz nigdy nie dowiedział się, jak dokładnie potoczyły się losy jego ojca i brata, nie wiedział również, gdzie zostali pochowani. Po wojnie artysta był podejrzewany o działalność antykomunistyczną, ponieważ należał do AK, trzymano go w areszcie przez wiele miesięcy. Jak później mówił, z powodu tych jakże trudnych przeżyć wybrał drogę artystyczną.