Stanisław Szukalski

Stanisław Szukalski (ur. 1893 w Warcie koło Sieradza, zm. 1987 w Los Angeles) - rzeźbiarz, malarz, rysownik, projektant, teoretyk, przywódca Szczepu Rogate Serce. Jedna z najbrawniejszych postaci polskiej sztuki dwudziestolecia międzywojennego. W 1907 roku wraz z rodziną wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie w wieku 13 lat zaczął naukę w Art Institute of Chicago. Swoim talentem rzeźbiarskim zwrócił uwagę otoczenia, dlatego już w wieku 15 lat, decyzją ojca, został wysłany do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Kształcił się tam pod okiem Konstantego Laszczki jako nadzwyczajny student: już w 1910 roku zdobył pierwszą nagrodę za rzeźbę. Ze względu na swoją buntowniczą postawę, został zawieszony w prawach studenta, ale za zgodą Jacka Malczewskiego mógł korzystać z jego pracowni. Do studia Laszczki wrócił dopiero po oficjalnych przeprosinach. W 1912 roku wystawił swoje rzeźby po raz pierwszy w Pałacu Sztuki w Krakowie. 

Do Chicago Art Institute powrócił w 1913 roku, gdzie tworzył rzeźby w brązie oraz poznał wiele wpływowych postaci ze świata artystycznego Ameryki. Jednak to lata 20-te okazały sie dla artysty najlepszym okresem dla jego pracy twórczej: w 1923 roku powstała monografia "The Work of Szukalski", w Polsce odbyła się jego wystawa indywidualna w Zachęcie. Rzeźby Szukalskiego określono jako "impresjonistyczne", "brawurowe", "anty naturalne", "egipskie", "meksykańskie". W 1925 roku na Międzynarodowej Wystawie Nowoczesnej Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu artysta zdobył Grand Prix za brązy, Dyplom Honorowy za projekty architektoniczne oraz Złoty Medal za rzeźbę w kamieniu. W 1929 roku Szukalski zwołał w Krakowie Szczep Szukalszczyków Herbu Rogate Serce oraz opublikował w swoim czasopismie „Krak” własną filozofię artystyczną i podkreślał rolę polskości sztuki w życiu narodu. W latach 30-tych realizował liczne projekty artystyczne i wydawnicze w Stanach Zjednoczonych oraz Polsce.

W 1939 roku, jako obywatelowi amerykańskiemu, udało mu się uciec do USA. W Los Angeles zaprzyjaźnił się z rodziną George’a DiCaprio, ojca Leonardo DiCaprio. Od 1940 roku Szukalski zgłębiał prehistoryczne zagadki ludzkości: interesowały go zwłaszcza kwestie kształtowania się języków, kultur, symboli. Stworzył koncepcję "Macimowy" oraz teorię Zermatyzmu, według której ludzie całego świata wywodzą się z Wysp Wielkanocnych, zaś przodkowie Polaków przybyli na obecne tereny z Zermatt w Szwajcarii.

Po II wojnie światowej sytuacja finansowa artysty dramatycznie się pogorszyła: Szukalski wpadał w stany depresyjne, cierpiąc na brak zainteresowania ze strony rodaków, jak i reszty świata. Zmarł w1987 roku w szpitalu, wskutek udaru mózgu. Prochy artysty oraz jego żony rozsypano na Wyspie Wielkanocnej.

W 2018 roku powstał dokument "Walka: Życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego" w reżyserii Ireneusza Dobrowolskiego, którego współproducentem był Leonardo DiCaprio.