NOC, 2020

"NOC" to obraz o wymiarach 51x43 cm z 2020 roku. Autorem pracy jest Józef Wilkoń.

W celu stworzenia dzieła wykorzystał techniki: akwarela, gwasz. Jest to technika wykorzystująca farby wodne, zwane akwarelowymi. Znana już w starożytnym Egipcie, zaistniała jednak w świadomości artystycznej dopiero w czasach renesansu. Niezwykle popularna w XIX wieku, kiedy stosowano ją jako szybką technikę doskonale sprawdzającą się w warunkach plenerowych. Akwarele posiadają mocno rozcieńczone w wodzie pigmenty, przez co dają efekt półprzezroczystych plam barwnych na podłożu (zwykle papierowym, szybko wchłaniającym wodę). Uzyskana kolorystyka jest delikatna i pastelowa, dlatego akwarele stosuje się najczęściej do malowania pejzaży oraz subtelnych portretów. Technika ta wymaga dobrego warsztatu artystycznego, gdyż uniemożliwia wykonywanie retuszy i poprawek. Przy malowaniu akwarelą nie stosuje się białego koloru, traktując prześwitujące przez warstwę farby podłoże papierowe jako część kompozycji kolorystycznej. Istotne jest odpowiednie przygotowanie kartki papieru przed przystąpieniem do malowania – należy ją namoczyć, a następnie pozostawić do wyschnięcia, przypinając ją pinezkami do płaskiej powierzchni. Po wyparowaniu wody, papier zyska naprężenie i nie będzie się marszczył w czasie nakładania farby akwarelowej. Artystami mistrzowsko posługującymi się akwarelą byli Albrecht Dürer, Hans Bol, Thomas Gainsborough, J. M. W. Turner, Eugène Delacroix, Julian Fałat oraz Stanisław Masłowski. Jest to rodzaj farby wodnej zawierającej kredę lub biel ołowianą albo cynkową z domieszką gumy arabskiej jako spoiwa. Technika gwaszu znana był od średniowiecza, szczególnie popularna w XVII i XVIII wieku w Europie. Opisywana przez Giorgio Vasariego jako jedna z technik artystycznych, wykorzystywana do tworzenia szkiców, będących podstawą kompozycji olejnych oraz do ilustracji. W przeciwieństwie do akwareli, gwasz daje intensywną, nieprzezroczystą barwę. Gwasz często łączony jest z innymi technikami artystycznymi, zwykle na odpowiednio przygotowanym papierze, kartonie, tekturze, kości słoniowej, pergaminie, płótnie. Do malowania tą techniką używa się pędzli akwarelowych oraz tak zwanych szczeciniaków o szerokości od pięciu do dziesięciu centymetrów. Przykładami prac wykonanych w technice gwaszu są dzieła Henriego Matisse’a, Williama Turnera, Edwarda Burne-Jonesa oraz Joan Miró. Wśród polskich twórców, techniką gwaszu posługiwali się Zofia Stryjeńska, Nikifor czy Leon Wyczółkowski.

Podłożem tej pracy jest papier. Jest to medium wykorzystywane jako podobrazie, stanowiące alternatywę dla płótna i deski. Papier, w zależności od rodzaju, pozwala na uzyskanie różnorodnych efektów. Ten o gramaturze 200 g/m2, o zwartej strukturze, i dużej chłonności, przeznaczony jest do farb akwarelowych, gwaszu, temper i tuszu. Innym typem papieru jest papier bezkwasowy, odporny na działanie czasu oraz promieni słonecznych. Z kolei ziarnisty papier o gramaturze 90 g/m2 może być wykorzystywany do rysunku kredkami, pastelami, sepią, węglem, sangwiną, ołówkiem. Papier jako podobrazie wykorzystywano od antyku; w średniowieczu powstawały na nim cenne miniatury oraz pierwsze projekty architektoniczne. W czasach renesansu stanowił podstawę szkiców koncepcyjnych, zaś od momentu wynalezienia druku stał się niezbędnym elementem do tworzenia grafiki. Współcześnie popularność zyskują aukcje dzieł sztuki na papierze; najdroższą papierową pracą sprzedaną na polskiej aukcji jest „Macierzyństwo” Stanisława Wyspiańskiego.

Pracę możemy zakwalifikować do stylu ekspresjonizm. Przerysowane kompozycje, zniekształcenie przedstawianego świata, zaburzenia proporcji oraz perspektywy dzieła, wykorzystanie twardych linii i kolorów nietypowych dla rzeczywistości to charakterystyczne cechy Ekspresjonizmu.

Tematyka pracy to zwierzę, które było motywem kompozycji malarskich tworzonych przez prehistorycznych artystów na ścianach jaskiń. Pojawiało się również w malarstwie ściennym i mozaikach w Pompejach czy Herkulanum (wystarczy przypomnieć sobie słynną posadzkę z psem stróżującym podpisaną „Cave canem”). Fascynację zwierzętami widać również w polskim malarstwie realistycznym na płótnach Kossaków, Chełmońskiego oraz Wierusza-Kowalskiego.

"NOC" wyróżnia się paletą kolorów wśród których występują: czarny, czerwony. W pracach impresjonistów nigdy nie spotakmy kolory czarnego. Stał się on natomiast dobitnym akcentem w sztuce współczesnej, stawiającej na minimalizm. Kolor czerowny należy wprowadzać do przestrzeni wymagających dynamicznego motywu wizualnego.

Klimat obrazu opisać mozna jako żywiołowość, którą osiąga się poprzez wibrującą kolorystykę oraz emocjonalne tematy malarskie i rzeźbiarskie.