Fuzja symboliki lunarnej i solarnej. Postać byka w twórczości Davida Patarai

Alicja Stasiak, 2 lutego 2023

Twórczość Davida Patarai, mimo stosowania różnych technik wyrazu artystycznego, składa się na osobliwą jedność. W sugestywnej wizji świata artysty, symbolizm przeplata się z surrealizmem tworząc spójną wizję. Pataraia poddaje świat wnikliwej obserwacji, przetwarza go przez swoją wyobraźnię i serwuje widzom końcowy efekt w feerii barw, zdeformowanych struktur, kompozycji odważnych, inspirowanych podróżami i opartymi na intuicji.

Wystawa Davida Patarai w Teatrze Muzycznym w Gdyni, fot. Ewa Rusiecka-Dziczek

David Pataraia urodził się w Gruzji w 1971 roku. Uczył się w Akademii Sztuk Pięknych w Tbilisi, którą ukończył w 1990 roku. Rok później artysta przeprowadził się do Polski, gdzie kontynuował naukę kolejno w warszawskiej, poznańskiej i krakowskiej ASP. Dorobek artystyczny Davida Patarai obejmuje obrazy olejne i akrylowe, asamblaże, prace na papierze wykonywane tuszem, pastelami, ołówkiem oraz węglem. Pataraia eksperymentuje ze szlagmetalem i rozmaitymi tkaninami. Mianownikiem bogactwa tematów poruszanych przez artystę jest intensywna barwa. Przyciągające wzrok kolory kontrastują ze sobą zarówno w figuratywnych jak i abstrakcyjnych kompozycjach.

Wystawa Davida Patarai w Teatrze Muzycznym w Gdyni, fot. Ewa Rusiecka-Dziczek

Artysta często powraca do swoich gruzińskich korzeni sięgając po zwierzęce symbole pojawiające się w mitach i legendach kaukaskich. Bohaterem najnowszych prac Davida Patarai został byk. Mityczne stworzenie, któremu przez wieki nadawano właściwości przynależne symbolice solarnej i lunarnej. „Trop Byka” w folklorze gruzińskim funkcjonuje jako nazwa fragmentu Drogi Mlecznej. Jeden z najpopularniejszych mitów mówi o bogu zastanawiającym się, które zwierzę zesłać człowiekowi, aby stanowiło dla niego pomoc i wsparcie. Po krótkim namyśle bóg postanowił przywołać do siebie jelenia i byka. Nakazał zwierzętom przebiec niebo, a stworzeniu, które szybciej ukończy bieg, obiecał wręczyć nagrodę. Jeleń zerwał się i popędził przed siebie, szybko tracąc siły i energię. Jego serce pękło w trakcie biegu, którego już nigdy nie ukończył. Byk z kolei szedł powoli i spokojnie, krocząc przeżuwał mordą. Poruszał się wolno i ociężale, jednak ukończył wyścig i bóg zgodnie z obietnicą, ofiarował zwierzęciu nagrodę. Od tego czasu byk nosi brzemię troski o człowieka.

Wystawa Davida Patarai w Teatrze Muzycznym w Gdyni, fot. Ewa Rusiecka-Dziczek

Kult byka powszechny był w wielu kulturach. Do dziś jednym z najbardziej znanych mitycznych wołów jest Apis – święte bóstwo egipskie, symbol siły i męstwa. Wierzono, że stworzenie zrodziło się z promienia słonecznego. Czczone zwierzę miało być wcieleniem Ptaha stojącego na czele Wielkiej Trójki Bogów w mitologii egipskiej. Z kolei Greccy pisarze bezwzględnie uznali Apisa za inkarnację Ozyrysa – władcę zaświatów, boga zmarłych i odrodzenia życia. Apisowi przypisywano cechy bóstwa podziemnego, kojarzonego z cennymi minerałami i klejnotami. Jednak nie każdy wół mógł zostać świętym. Zwierzę, które obdarzano czcią powinno posiadać swego rodzaju stygmaty: biały trójkąt na czole, białą plamę w kształcie skrzydeł na łopatkach i zadzie, biały kształt księżyca na prawym biodrze, sylwetkę skarabeusza na języku oraz rozdwojony chwost. Taki byk bogato przystrojony, potężny i dumny czczony był w specjalnym sanktuarium. Poświęcony, miał się ponownie odradzać.

Wystawa Davida Patarai w Teatrze Muzycznym w Gdyni, fot. Ewa Rusiecka-Dziczek

Święty byk jest również znany w tradycji żydowskiej. Pasący się na rajskich łąkach wół zwany jest w języku jidysz Szorabor. Wierzy się, że po nadejściu Mesjasza, zwierzę ma zostać zabite, a z jego mięsa zostaną sporządzone potrawy, które nakarmią wszystkich sprawiedliwych podczas wielkiej uczty. Rabini od wieków toczą dyskusje o to, czy Szorabor jest dziką bestią, czy może stworzeniem domowym. Niektórzy sądzą, że rajski byk niegdyś był tresowany i oswojony, ale uciekłszy na wolność, powrócił do stanu pierwotnej dzikości. Szorabor stał się nawet bohaterem powieści Icyka Managera „Księga Raju”. Niesforne zwierzę uciekło z łona Abrahama do raju gojów. Na misję specjalną wysłano chłopców, których zadaniem było sprowadzenie ofiarnego stworzenia.

Wystawa Davida Patarai w Teatrze Muzycznym w Gdyni, fot. Ewa Rusiecka-Dziczek

Warto wspomnieć, że symbol byka pojawia się już w biblijnym opisie historii ludzkości. Kolejni patriarchowie byli ukazywani pod byczą postacią: Noe, podobnie jak Adam, jest białym bykiem. Tak samo jego synowie: Sem, Cham i Jafet. Jako identyczne stworzenia ukazują się nam Abraham i Izaak. Jedynie Jakub przedstawiony jest jako baran, co podkreśla przejście od okresu patriarchów do czasów historycznego Izraela. Z białego byka, czyli Izaaka rodzi się biała owca/biały baran, czyli Jakub, stając się bezpośrednim przodkiem narodu Izraela ukazanego jako stado owiec.

Wystawa Davida Patarai w Teatrze Muzycznym w Gdyni, fot. Ewa Rusiecka-Dziczek

David Pataraia, który sięgnął po postać mitycznego byka, zachowuje wszelkie cechy kojarzone z tymi potężnymi zwierzętami i oscyluje wokół symboliki solarnej oraz lunarnej. Rogi zwierzęcia w kształcie sierpa kojarzone z Księżycem podkreślają głowę byka utożsamianą z dobroczynną mocą światła. Świetliste kręgi, dwugłowe bestie, surrealistyczne kompozycje uwypuklają mityczną, niezmierzoną moc przypisywaną bykom od wieków. Artysta określa swoją twórczość „malarskim kolażem” i podkreśla, że w każdej pracy stara się oddać swoje autorskie „ja”. Niezwykłe kompozycje Davida Patarai prezentowane są w Teatrze Muzycznym w Gdyni do 20 lutego. Wejście na wystawę jest możliwe wyłącznie z ważnym biletem na spektakl.