Sztuka zwana naiwną w Muzeum Śląska

Luiza Poreda, 15 marca 2020

Do końca maja 2020 roku potrwa wystawa galerii sztuki naiwnej, opierająca się na najważniejszej, według organizatorów, w krajowej literaturze przedmiotu pozycji – chodzi o książkę Aleksandra Jackowskiego zatytułowaną „Sztuka zwana naiwną”. Choć wydana 25 lat temu, jest nadal bardzo aktualna i stanowi najbardziej kompletne kompendium wiedzy na ten temat. 

Ta galeria sztuki ma pokazać, jak książka ta wpłynęła na polskie zbiory muzealne, a przede wszystkim na tworzenie kolekcji dzieł nieprofesjonalnych w Muzeum Śląskim. Zobaczymy tu zarówno prace artystów wymienionych w książce, jak również tych najbardziej nam współczesnych, którzy jednocześnie wyróżniają się na tle innych artystów. 

W tej galerii sztuki zobaczymy obrazy malowane i nie tylko twórców, których nazwać można klasykami gatunku: Nikifor, Erwin Sówka, Teofil Ociepka, Stanisław Zagajewski. Ujrzymy też dzieła artystów zaangażowanych społecznie,  komentujących życie polityczne – wśród nich są Damian Stachowski, Bronisław Krawczuk, Stanisław Żywolewski. To również „udręczeni wizjonerzy”: Maria Wnęk, Adam Dębiński, Edmund Monsiel czy w końcu Andrzej Gruszka – oraz artyści, który w swoich obrazach malowanych na płótnie czy papierze skupiali się na samych wartościach estetycznych – znajdziemy tu rysunki Justyny Matysiak czy minimalistyczne dzieła Jana Lady.

W tej galerii sztuki zobaczymy najważniejszych i najciekawszych twórców sztuki nieprofesjonalnej. Przyjrzymy się też charakterystycznym dla tego nurtu dyferencjom: w sposobie przekazu, poruszanej tematyce. To one powodują, że – jak pisał Jackowski – nie ma możliwości ujednolicenia kryteriów określających zjawisko, jakim jest sztuka naiwna. 

Galeria sztuki ku pamięci znanego badacza sztuki

Wystawa tej galerii sztuki naiwnej to także przypomnienie o wybitnym polskim badaczu sztuki, który był również kuratorem, socjologiem i redaktorem naczelnym „Kontekstów. Polskiej Sztuki Ludowej” – w tym roku obchodzimy stulecie jego urodzin Aleksandra Jackowskiego.

Jackowski żył w latach 1920–2017. Został uznany za najwybitniejszego polskiego znawcę galerii sztuki nieprofesjonalnej – nie tylko polskiej, ale tej z całego świata. Był współtwórcą Państwowego Instytutu Sztuki, w której prowadził Pracownię Sztuki Nieprofesjonalnej. Wykładał również w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, był kuratorem wielu wystaw. Był znawcą oraz wizjonerem. Miał olbrzymią wiedzę i intuicję – piszą o nim organizatorzy wystawy. Publikacja „Sztuka zwana naiwną” stała się najważniejszą pozycją w polskiej literaturze przedmiotu, choć nie wyczerpała wszystkich aspektów twórczości intuicyjnej i naiwnej. Jackowski miał w planach kolejną część zatytułowaną „Sztuka zwana art brut”. Książka nigdy się jednak nie ukazała.